Karl von Frisch, Oostenrijks zoöloog en etholoog zei het al, de mens gedraagt zich in samenwerking met anderen niet altijd even ‘intelligent’.
Geregeld word ik in organisaties gevraagd de samenwerking te verbeteren. Daarbij wordt vaak de vraag gesteld wat je als leidinggevende of als team moet doen met iemand die niet goed wil samenwerken. Zo’n soort persoon die niet mee wil doen als dat gevraagd wordt, die steeds ‘ja maar…’ blijft zeggen, die ‘ja’ zegt maar ‘nee’ doet of die alle oorzaken van falen buiten zichzelf blijft zoeken. Moet je hem of haar straffen, hiërarchisch aansturen, in een zogenaamd ‘verbetertraject’ zetten met uitzicht op ontslag of gewoonweg negeren?
In mijn praktijk worden dit soort oplossingen vaak gekozen. Nog vaker leiden deze tot nog grotere problemen, want dit zijn oplossingen vanuit een negatieve benadering. Binnen de 'Babemba tribe' in Zuid-Afrika hebben ze een fundamenteel andere oplossing. Wanneer binnen deze stam iemand zich onrechtvaardig of onverantwoordelijk gedraagt, plaatsen ze deze persoon in het centrum van het dorp. Al het werk stopt en elke man, vrouw en elk kind verzamelt zich in een grote cirkel rondom deze persoon. Vervolgens spreekt ieder lid van de stam één voor één tegen de ‘aangeklaagde’.
Ze benoemen alle goede dingen die deze persoon heeft verricht in zijn leven. Al zijn positieve eigenschappen, goede daden en talenten worden uitgebreid genoemd en geprezen. Deze ceremonie duurt soms wel enkele dagen.
Ter afsluiting wordt een lied gezongen dat bij de persoon past, dan wordt de cirkel verbroken, vindt er een opgetogen viering plaats en wordt de persoon zowel symbolisch als letterlijk opnieuw verwelkomd binnen de groep.
Wat we kunnen leren van deze stam is dat 'correctie' van ongewenst gedrag niet zit in straffen, maar juist in een liefdevolle benadering en iemand herinneren aan de eigen identiteit. Als iemand zichzelf echt ziet en zichzelf accepteert valt de aandrang weg zich af te zetten tegen de ander. Ook leren we dat inclusie (mee blijven doen) als onderliggende waarde bijdraagt aan een veilige omgeving waarin ‘lastig’ gedrag niet direct hoeft te afgestraft met verwijdering uit de groep, maar dat er ruimte is voor ontwikkeling binnen de groep.
In welke mate wij in het rationele westen ook deze methode kunnen (of willen) toepassen is de vraag. Ik ben ervan overtuigd dat als je vanuit een positieve blik blijft kijken naar mensen, hoe moeilijk dat soms ook is, dit een investering is die zich vanzelf terugbetaalt. Niemand wordt immers ‘lastig’ geboren. Dat er omstandigheden zijn waardoor iemand zich zo is gaan gedragen, wil niet gelijk zeggen dat die persoon niet wil (veranderen). Dus in plaats van te zeggen dat die 'ander' lastig is, verdiep je eens in hem.
Wat drijft hem, wat maakt dat hij het gedrag vertoont wat je ziet? Noem hardop ook de positieve kanten van deze persoon, waar is hij goed in? Welke talenten heeft hij? Welke positieve bijdragen heeft hij tot nu toe geleverd? Wanneer je dat doet kun je weleens tot een heel andere conclusies en aanpak komen!
